Dziedziczenie zwykle kojarzy się z przejmowaniem majątku, nieruchomości czy
oszczędności. W praktyce jednak spadek może zawierać również zobowiązania finansowe –
w tym kredyty, pożyczki, zaległości podatkowe czy nawet nieuregulowane rachunki. Prawo
spadkowe reguluje zasady odpowiedzialności spadkobierców za długi spadkowe, a ich
znajomość jest kluczowa, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek. W tym artykule
wyjaśniamy, jak wygląda dziedziczenie długów i jakie możliwości mają osoby powołane do
spadku.
Co można odziedziczyć po zmarłym?
Spadek to nie tylko aktywa, ale także pasywa, czyli długi i zobowiązania. Zgodnie z prawem
spadkowym, do spadku wchodzą m.in.:
- kredyty hipoteczne i gotówkowe,
- niezapłacone rachunki i faktury,
- zobowiązania podatkowe,
- zaległości alimentacyjne,
- pożyczki prywatne.
Nie dziedziczy się jednak zobowiązań ściśle osobistych, takich jak np. grzywny czy niektóre
obowiązki wynikające z umów o pracę.
Jakie są formy przyjęcia spadku?
Spadkobierca ma trzy możliwości, które powinien rozważyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w
którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku:
- Przyjęcie spadku wprost – oznacza pełną odpowiedzialność za długi zmarłego, nawet jeśli przekraczają wartość majątku spadkowego.
- Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza – ogranicza odpowiedzialność do wysokości otrzymanego majątku. To obecnie forma domyślna, jeśli spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia w terminie.
- Odrzucenie spadku – skutkuje tym, że dana osoba jest traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. W praktyce oznacza to całkowite wyłączenie z dziedziczenia, również długów.
Wybór odpowiedniego trybu zależy od wielu czynników – w tym wiedzy o majątku i
zobowiązaniach zmarłego. Czasami lepszym rozwiązaniem niż przyjęcie spadku może być
jego odrzucenie – szczególnie gdy spadkodawca pozostawił po sobie tylko długi.
Co to jest wykaz inwentarza?
Jeśli spadkobierca zdecyduje się przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, powinien
sporządzić wykaz inwentarza lub wnioskować o jego sporządzenie przez komornika.
Dokument ten zawiera wykaz wszystkich aktywów i pasywów wchodzących w skład spadku.
Właściwe przygotowanie wykazu jest kluczowe – pozwala ustalić granice odpowiedzialności
za zobowiązania spadkowe.
Dziedziczenie długów, a dzieci i małoletni spadkobiercy
Zgodnie z prawem spadkowym, kiedy spadek obejmuje również długi, za spadek
odpowiedzialne są dzieci – nawet te małoletnie. Dotychczas odrzucenie spadku w ich imieniu
wymagało dwuetapowej procedury: najpierw uzyskania zgody sądu opiekuńczego, a dopiero
potem złożenia oświadczenia. Nowelizacja z 28 lipca 2023 r., obowiązująca od 15 listopada
2023 r., znacząco uprościła ten proces.
Obecnie:
- Rodzic, który odrzucił spadek w swoim imieniu, może odrzucić go również w imieniu małoletniego dziecka bez konieczności uzyskiwania zgody sądu, pod warunkiem, że drugi rodzic wyraża na to zgodę lub też złożą oświadczenia wspólnie
- Taka uproszczona procedura jest możliwa wyłącznie w przypadku, gdy dziecko dziedziczy na skutek wcześniejszego odrzucenia spadku przez rodzica z pełnią praw rodzicielskich
- Jeżeli sytuacja dotyczy pierwszego dziedziczenia dziecka (nie na skutek uprzedniego odrzucenia przez rodzica), obowiązuje tradycyjny model: konieczność zezwolenia sądu – zazwyczaj spadku lub opiekuńczego
Dzięki wpisaniu do kodeksu cywilnego artykułu 1015 § 1¹ i § 1², prawo spadkowe
przewiduje także zawieszenie biegu terminu sześciomiesięcznego (na złożenie oświadczenia o
odrzuceniu spadku), kiedy potrzebna jest zgoda sądu – aż do chwili zakończenia tego
postępowania.
To rozwiązanie przeciwdziała ryzyku automatycznego przyjęcia spadku przez małoletniego z
dobrodziejstwem inwentarza z powodu upływu terminu.
Nowe regulacje uproszczają procedurę, zwłaszcza tam, gdzie rodzice wspólnie i świadomie
rezygnują z niekorzystnego spadku, co pozwala na szybsze zabezpieczenie interesów
małoletniego i uniknięcie zbędnych formalności sądowych.
Prawo spadkowe a odpowiedzialność za długi
Prawo spadkowe daje spadkobiercom realne narzędzia do ochrony przed niechcianymi
zobowiązaniami. Kluczowa jest szybka reakcja, świadome podjęcie decyzji i złożenie
odpowiedniego oświadczenia w terminie. Niezachowanie ustawowych ram czasowych może
skutkować automatycznym przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza – co nie zawsze
będzie rozwiązaniem optymalnym, zwłaszcza w przypadku spadku o trudnej strukturze
majątkowo-długowej.
W sytuacjach bardziej skomplikowanych, np. gdy w spadku znajdują się zadłużone
nieruchomości, poręczenia kredytowe lub toczące się postępowania sądowe, warto
skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie spadkowym. Profesjonalne
wsparcie pozwala uniknąć błędów formalnych i zabezpieczyć interesy spadkobiercy.
Podsumowanie
Dziedziczenie długów to realny problem, który może dotknąć każdego spadkobiercę. Prawo
spadkowe przewiduje jednak mechanizmy, które umożliwiają ograniczenie
odpowiedzialności lub całkowite odrzucenie spadku. Kluczem do ochrony własnych
interesów jest szybkie działanie i znajomość swoich praw. W przypadku wątpliwości, warto
skorzystać z pomocy adwokata, który pomoże ocenić sytuację i doradzi najkorzystniejsze
rozwiązanie.
Nasza kancelaria posiada niezbędną wiedzę oraz doświadczenie w prowadzeniu spraw karnych, spadkowych, rodzinnych, cywilnych oraz administracyjnych. Udzielamy naszym klientom porad prawnych oraz prowadzimy sprawy przed wszelkimi sądami, w szczególności w takich miastach jak Poznań, Konin, Września, Śrem, Środa Wielkopolska, Kościan, Oborniki, Gniezno i inne na terenie Województwa Wielkopolskiego. Jeśli masz jakiekolwiek pytania w swojej sprawie lub osoby Ci najbliższej to pozostajemy do dyspozycji mailowo: kontakt@adwokat-szerszen.pl oraz telefonicznie: 667 121 811.