Śmierć najbliższej osoby jest dla wszystkich negatywnym przeżyciem emocjonalnym. Jednak po żałobie nadchodzi czas na uregulowanie spraw zmarłego. W niniejszym artykule zostaną przedstawione etapy postępowania spadkowego.
Pierwszy etap sprawy spadkowej – stwierdzenie praw do spadku
Pierwszym krokiem jaki należy uczynić, aby uregulować sprawy po zmarłej osobie jest uzyskanie potwierdzenia praw do spadku. Możemy to uczynić na dwa sposoby. Jednym z nich jest udanie się do notariusza oraz sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Jest to możliwe jedynie wówczas, gdy nikt nie sprzeciwia się woli spadkodawcy i wszyscy zgodnie stawią się na akt.
W przypadku, gdy istnieje konflikt w rodzinie co do spadku lub nie są znani wszyscy spadkobiercy ustawowi, konieczne jest złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Wówczas sąd, biorąc po uwagę przepisy prawa oraz ostatnią wolę spadkodawcy, decyduje kto i w jakim ułamku dziedziczy po zmarłym.
Istotne jest, że w postanowieniu spadkowym sąd nie stwierdza, kto jakie konkretnie składniki majątku po zmarłym dziedziczy, lecz stwierdza jaki ułamek w całym spadku jest dziedziczony przez spadkobiercę.
Zarówno spadkobierca testamenty, jak również ustawowy może spadek przyjąć wprost, z dobrodziejstwem inwentarza lub spadek odrzucić. Termin na złożenie takiego oświadczenia wynosi 6 miesięcy, od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o podstawie swego powołania.
Dziedziczyć można na podstawie:
- ustawy – a więc wówczas, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu, lub
- testamentu sporządzonego przez zmarłego.
Zdarzają się okoliczności, gdy osoby najbliższe podważają ostatnią wolę zmarłego. Może się tak stać, gdy testament został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji, pod wpływem błędu lub pod wpływem groźby. Najczęstszą przyczyną prowadzącą do podważenia testamentu jest sporządzenie testamentu w trakcie choroby, która wyłączała świadome powzięcie decyzji.
Sądem, który rozpoznaje wniosek o stwierdzenie nabycia spadku jest sąd właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsce, gdzie znajduje się spadek. Przykładowo w Poznaniu, zależnie od miejsca zamieszkania, może to być Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto w Poznaniu, Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu lub Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu.
Koszt opłacenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku to 100 zł oraz 5 zł tytułem wpisu do Rejestru Spadkowego.
Drugi etap sprawy spadkowej – zgłoszenie nabycia spadku do urzędu skarbowego
Po zakończeniu postępowania spadkowego, konieczne jest zgłoszenie nabycia spadku do Urzędu Skarbowego. Termin ten wynosi 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzenia nabycia spadku lub sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia.
Zgłoszenie składa się na formularzu SD-Z2 do Urzędu Skarbowego, miejsca zamieszkania spadkobiercy.
Warto pamiętać, że nabycie spadku po najbliższej rodzinie, a więc po małżonku, dzieciach, wnukach, prawnukach, rodzicach, dziadkach, pradziadkach, pasierbach, rodzeństwie, ojczymie oraz macosze, jest zwolnione z podatku, jeżeli zostanie ono zgłoszone w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Trzeci etap sprawy spadkowej – dział spadku
Dopiero w postępowaniu o dział spadku, dochodzi do rozstrzygnięcia, który składnik spadku przypadnie, któremu spadkobiercy. Warto podkreślić, że aby przeprowadzić to postępowanie musi być co najmniej dwóch spadkobierców, ponieważ w przypadku gdy cały spadek odziedziczyła jedna osoba, to logicznym jest, że wszystkie składniki majątku właśnie jej przysługują.
Podobnie jak przy stwierdzeniu praw do spadku, przepisy prawa przewidują dwie możliwości, a więc notarialny dział spadku, gdy strony zgodnie ustalą w jaki sposób chcą podzielić się spadkiem lub dział spadku przeprowadzany przez sąd – w przypadku konfliktu między stronami. Warto zaznaczyć, że nawet gdy strony zgodnie ustalą sposób podziału spadku – takie postępowanie może również przeprowadzić sąd – jednak zajmuje ono więcej czasu.
Prawo przewiduje trzy możliwości dokonania działu spadku:
- podział fizyczny – a więc gdy przedmiotem spadku jest nieruchomość i można z niej wyodrębnić dwa oddzielne lokale to sąd może przydzielić lokal danemu spadkobiercy;
- przyznanie spadku jednemu lub kilku spadkobiercom z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców – przykładowo nieruchomość jest przyznawana jednemu ze spadkobierców, który musi spłacić reszcie – w formie pieniężnej – udział, który im przypadał;
- sprzedaż spadku na wolnym rynku lub w drodze licytacji komorniczej.
Opłata sądowa za dział spadku wynosi 500 zł. Jeśli spadkobiercy złożą zgodny wniosek o podziale – 300 zł.
Gdy w ramach postępowania o dział spadku sąd ma również dojść do zniesienia współwłasności wówczas opłata wynosi 1000 zł lub 600 zł – w przypadku zgodnego wniosku stron o sposobie podziału i zniesienia współwłasności.
Czwarty etap sprawy spadkowej – zachowek
Nie zawsze przeprowadzenie postępowania spadkowego oraz działu spadku kończy wszystkie sprawy spadkowe. Warto pamiętać, że jeżeli jedna z najbliższych osób zmarłego, która dziedziczyłaby z ustawy, została pominięta przez spadkodawcę w testamencie, to wówczas przysługuje jej roszczenie o zachowek do spadkobierców.
Wysokość roszczenia o zachowek wynika z przepisów i wynosi 1/2 udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, a jeżeli jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – 2/3 wartości udziału spadkowego.
Przykładowo jeżeli zmarły pozostawił po sobie jedynie środki pieniężne w kwocie 100.000 zł i mamy dwóch spadkobierców – synów – z czego zmarły zapisał całość jednemu z nich – to drugiemu przysługuje roszczenie o zachowek w wysokości 25.000 zł.
Osobami uprawnionymi do zachowku są: dzieci, wnuki, prawnuki, małżonek oraz rodzice spadkodawcy.
Roszczenie o zachowek przedawnia się w terminie 5 lat od ogłoszenia testamentu.
Nasza kancelaria posiada niezbędną wiedzę oraz doświadczenie w prowadzeniu spraw karnych, spadkowych, rodzinnych, cywilnych oraz administracyjnych. Udzielamy naszym klientom porad prawnych oraz prowadzimy sprawy przed wszelkimi sądami, w szczególności w takich miastach jak Poznań, Konin, Września, Śrem, Środa Wielkopolska, Kościan, Oborniki, Gniezno i inne na terenie Województwa Wielkopolskiego. Jeśli masz jakiekolwiek pytania w swojej sprawie lub osoby Ci najbliższej to pozostajemy do dyspozycji mailowo: kontakt@adwokat-szerszen.pl oraz telefonicznie: 667 121 811.